Terug naar het nieuwsoverzicht.

Quilts zonder stoffig imago

Het Fries Museum haalt de quilt te voorschijn. Wat blijkt: ook hedendaagse vormgevers en kunstenaars zien inspiratie in de doorgestikte deken. Evelien Baks ziet mutsjes, theaterkostuums en Belgische bonbons.

Quilts voor verschillende doeleinden, te zien in het Fries Museum in Leeuwarden
Foto: Fries museum

Een quilt; is dat niet zo’n vrolijke lappendeken uit de jaren ’70? De ultieme vorm van huisvlijt? Vergeet het, als we de experts mogen geloven is de doorgestikte deken in al zijn verschijningsvormen al eeuwen aanwezig en ook nooit weggeweest. Sterker: het Nederlandse Quiltersgilde met zijn dertienduizend leden verwelkomt nog maandelijks nieuwkomers in zijn gelederen. En het Fries Museum, zelf eigenaar van een uitgebreide quilt-verzameling, haakt in met een grote tentoonstelling.

Begin jaren ’70 raakte Nederland in navolging van de Verenigde Staten en (bijna) buurlanden als Engeland en Frankrijk snel in de ban van het fenomeen patchwork en quilt. Mede dankzij een tentoonstelling in het Stedelijk Museum in Amsterdam, dat het Amerikaanse fenomeen uitgebreid de ruimte gaf.

De lapjes namen het modebeeld over. Lange rokken, gemaakt van vele vierkante lapjes stof in verschillende kleuren en dessins, veroverden het straatbeeld. Zoals vele vaderlandse bedden ’s morgens werden opgemaakt in gelijke stijl. Maar zo snel als de lappendeken ons land veroverde, zo snel verdween zij ook weer uit het modebeeld en van de straat. Maar op de achtergrond bleef het gilde actief. Na de eerste jaren bij vooral de Engelsen te hebben gebuurt, besloot een aantal fanatieke dames een eigen Nederlandse vereniging op te richten. Doel: het oude ambacht van quilten in stand houden en bevorderen.

Voor de leek: een quilt is géén patchwork. Het laatste is een aaneenschakeling van lapjes (patchs), maar om een quilt te maken is meer nodig. Namelijk: drie lagen. Quiltersgilde-voorzitter Jeanne Hamers weet precies hoe het zit: ,,Patchwork is niets anders dan lapjes volgens een patroon of in vrije expressie aan elkaar bevestigen. Een quilt is een opgevulde en doorgestikte deken. Na de lapjes volgt een tussenlaag en dan een voering. Die drie lagen moeten aan elkaar genaaid of gestikt worden of, zoals sommigen doen, geknoopt.’’

Het maken van een quilt is volgens vele liefhebbers pure emotie. ,.Bijna niemand begint er zomaar aan,’’ weet Hamers. Aanleiding kunnen zijn een ziekte of overlijden, maar ook vrolijke gebeurtenissen in de familie als een huwelijk of speciale verjaardag. De quilter weet er wel raad mee. ,,Ik ken mensen die aan de slag zijn gegaan met de stropdassen van hun overleden echtgenoot,’’ aldus Hamers.

Circa 120 winkels in Nederland zorgen voor de bevoorrading voor het legioen quiltende vrouwen (gemiddeld 45 tot 65 jaar) en handjevol mannen. De laatsten blijken meer heil te zien in de wiskundige patronen van het quilten dan in de romantische kant ervan. Desalniettemin maken ook zij hun opwachting op de vele quilt-bijeenkomsten in het land en de jaarlijkse tentoonstellingen van het 25-jarige gilde. ,,Er wordt heel wat geëxperimenteerd,’’ meent de voorzitter.

In het Fries Museum komt deze winter niet alleen de ambachtelijke kant van het aloude quilten aan de orde, maar krijgen het fenomeen en alle kunstzinnige varianten op de techniek alle ruimte in tien zalen. Een inventarisatie van de eigen collectie bracht het museum op het idee om de quilt in al zijn verschijningsvormen ruim dertig jaar na de hype weer eens in de schijnwerpers te zetten.

,,Onze uitgebreide verzameling op dit terrein is te danken aan de verzameldrift en de sterke neiging tot bewaren die Friezen hebben,’’ zegt Marjolein Raemaekers van het museum in Leeuwarden. ,,De mentaliteit van goed op je spullen passen en overerven. Geregeld krijgen we mooie spullen aangeboden die mensen op zolder hebben gevonden.’’

Een zoektocht naar de geschiedenis van quilts leerde dat deze bijzondere vorm van nijverheid van alle tijden is, dus ook van deze. Op de tentoonstelling Kunst met een Q laat het museum vele eigentijdse varianten zien, waaronder doorgestikte Belgische bonbons die op de salontafel niet zouden misstaan, zogeheten cartoon-quilts (striptekeningen van textiel) en een doorgestikt kostuum van de hand van ontwerpster Fong Leng. Uit het depot: een zijden kamerjas uit Japan, gemaakt in de 19de eeuw, en gequilte schoenen van zo’n driehonderd jaar oud.

Voor wie inspiratie heeft gekregen: iedereen kan quilten, behalve de sloddervossen onder ons. Gilde-voorzitter Hamers: ,,Een goede quilt bestaat uit rechte blokken en heeft rechte naden. Een kwestie van precisie.

T/m 29 mrt in Fries Museum, Leeuwarden. Voor alle activiteiten: www.friesmuseum.nl .

 

AD - 27 december 2008